I FIAMMINGHI – Het verbazende verhaal achter het historisch palazzo

Een droompalazzo voor een edelman

We schrijven 1904 als bij Ridder Amalindo Casalini de idee rijpt om zich een Romeinse villa te veroorloven in de nieuwe standingvolle wijk Monti Parioli. Na een gezegende carrière in Rome als handelaar in landbouwproducten van Toscaanse oorsprong komt de man er zijn oude dag al voor ogen. Algauw praat de edelman bij zijn vrienden over ontwerp en plannen.

Maar, ook al blijft hij vasthouden aan zijn boude opzet, op een dag verandert zijn idee op een niet onbelangrijk punt. Signor Casalini bezat al tal van boerderijen en gronden op en nabij het Toscaanse gehucht California, nabij Volterra en San Gimignano, en liet in die dagen ook geen enkele gelegenheid voorbijgaan om zijn landgoed daar te vergroten.

Alleen kon hij zich niet verzoenen met de te kleine omvang van de oude herenboerderij van waaruit hij dit alles diende te besturen. En er bovendien familie en vrienden in overeenkomst met zijn stand te ontvangen!

Na een succesvolle jachtpartij, zoals hij die gewoonlijk hield, met zijn trouwe hond Vergo en zijn vrienden, in zijn geliefde California in Toscane, beslist hij dan ook precies daar zijn droompalazzo op te trekken.

Liberty-allures voor het Ottocento palazzo

Na de onvermijdelijke smart gaan de werken in California, net als het leven van alledag, gewoon verder. Maar, de stem van de patriarch die diep in zijn hart een buitenmens was, verbleekt nu onder de lokroep van de moderne liberty-stijl. En de meest frivole versierselen worden aangebracht.

Het heft is nu met name in handen van de echtgenoot van de enige dochter van de bouwheer: Fabio Luigi Pescatori. Hij overlaadt zijn nieuwe woonst met kostbare schilderwerken, die hij overbrengt van het Palazzo Pescatori, gelegen in het hart van het naburige Peccioli. En, mede dankzij de ontdekking van belangrijke marmer- en onyxmijnen op het terrein rondom het landgoed, worden er tal van belangrijke personen ontvangen.

Voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog ontvangt de nieuwe meester van het palazzo Martha Marcovaldi Musil, schoonzus van bouwheer Casalini's weduwe Ermelinda Marcovaldi. Karl Corino vermeldt het verblijf trouwens in de biografie die hij eind de jaren '80 van de vorige eeuw pleegde over haar echtgenoot, de bekende Duitse kunstenaar Robert Musil.

Pescatori onthaalt admiraal-commandant Carlo Berganini die een naar verluidt heroïsche dood sterft aan het hoofd van de Italiaanse vloot op 8 september 1943 in de wateren van Magdalena. En niet te vergeten is er het bezoek aan de mijnen van California van minister Belluzzo en tal van universiteitsprofessoren en -onderzoekers uit binnen- en buitenland.

Tijdens de oorlogsjaren wordt er fel gevochten in de omgeving van California. Het front ligt lange tijd vlakbij en de streek wordt enorm verminkt door de hevige bombardementen. Maar toch blijft Villa California gespaard. Alweer speelt zich een opgemerkte fase af in het verhaal van het palazzo

Een architectonisch huzarenstuk

Zo gezegd, zo gedaan. Eind 1904 ontstaat in één van Toscanes meest idyllische dorpen een bedrijvigheid van nooit geziene omvang. Denken we maar aan de bijna 100 meter lange omwalling die toen werd opgetrokken langsheen het pad dat ook vandaag nog naar het nabijgelegen gehuchtje Casicello leidt. En aan de voor die tijd gigantische hoeveelheid afgegraven aarde om te voorzien in een onderkeldering van de gehéle villa, inclusief een eigen tunnel als toegangsweg.

Eind november 1909, na vijf lange jaren van titanische arbeid met rudimentaire middelen, wordt het dak van de villa afgewerkt. Op de toren wappert eindelijk de Italiaanse vlag die een groots feestmaal aankondigt ter ere van de officiële opening. Alle betrokkenen zijn aanwezig, naast bouwopziener Aurelio Isolani van het nabijgelegen Fabbrica (Peccioli) en technisch directeur Marabotti, tevens gemeentelijk ingenieur van Montaione.

Maar alle eer wordt toegeworpen aan het genie dat eigenlijk oorspronkelijk een palazzo had getekend voor het Parioli-quartier in Rome en niet voor het Toscaanse landschap: de gevierde Romeinse architect Manfredo Manfredi. Rond de vorige eeuwwisseling was hij niet minder dan vier opeenvolgende keren verantwoordelijk voor het Italiaanse Paviljoen op de Wereldtentoonstelling. En later, in de jaren twintig, zou hij als eerste worden aangesteld tot directeur van de eerste architectenschool van Rome.

Iedereen verwondert zich erover hoe de imposante, zelfs massieve constructie van zijn hand, met haar eigentijdse patine, toch uitzonderlijk knap staat op haar uiteindelijk onverwachts natuurlijke bestemming. Maar het noodlot slaat toe... Het feestgedruis is nog niet helemaal uitgewoed als de opdrachtgever sterft - een gebeurtenis die het aanzien van het palazzo in niet onaanzienlijke mate zal beïnvloeden.

Een onverwachte redding

Toen de Amerikaanse geallieerde strijdkrachten van General Clark vanuit het zuiden ten strijde trokken tegen de Duitse in Italië gestationneerde divisies onder het bevel van Kesselring, beslisten de Amerikanen in extremis het palazzo te sparen omdat dit op de militaire stafkaarten de officiële benaming Villa California droeg. Ze veronderstelden dat het om een Amerikaanse eigenaar ging!

Kort daarop volgt de intrek van het commando van de 88ste divisie van het Amerikaanse leger. De villa wordt nu gefrequenteerd door de hoogsten in rang van de geallieerde Amerikaanse, Engelse en Franse legers.

Een hedendaags boek dat de 50 merkwaardigste bomen van de provincie Firenze catalogeert, vermeldt onder meer dat de Querciola, de volksnaam van de eikenboom die zich vlak voor de oprijlaan van het palazzo bevindt en tot 200 jaar (sic) oud wordt geschat, lange tijd de sporen heeft gedragen van de ijzeren klauwen waaraan de militairen hun paarden vastmaakten...

Na de oorlog passeren beleidsfiguren als Vittorio Fossombroni en Aldobrando de Medici Tornaquinci de revue. De inkomhall van de villa moet er toen ook biezonder weelderig hebben uitgezien.

Opvallend waren de twee monolithische onyx-pilaren die er waren neergezet, afkomstig van de plaatselijke mijnen, en twee keizerlijke portretten van een zeldzame schoonheid, één van Groothertog Pietro Leopoldo I, een ander met Maria Luisa van Toscane. Daarnaast bevonden er zich twee maniëristische werken naar het voorbeeld van Michelangelo met bijbelse taferelen, en twee afbeeldingen van de voorouders van de Pescatori, waarvan er een wordt toegeschreven aan Pompeo Batoni.

Tenslotte komt de eigendom in handen van de jongste dochter van Fabio Luigi Pescatori en Maria Luisa Casalini: Maria Grazia. Enkele jaren na haar overlijden, in 2003, nemen haar man Eugenio, nazaat van de vooraanstaande Florentijnse adellijke familie Magnelli, en hun drie kinderen-erfgenamen de beslissing het huis van de hand te doen.

Dit verhaal is gedeeltelijk gebaseerd op het relaas dat ons persoonlijk werd overgebracht door Ridder Meester Amalindo Pescatori, broer van Maria Grazia, beiden kleinkinderen van de bouwheer.

Hij ging heen op 24 oktober 2005 in Villa California (sic).